Houtwal.be --> Fruit ABC-encyclopedie --> Vermeerderen fruitsoorten -> Overzicht veredelen -> Oculeren of schildgriffelen (1): doel, werkwijze, materialen en nazorgen
Fruitplanten vermeerdering door oculeren/schildgriffelen in augustus. De onderstam wordt T-vormig aangesneden en er wordt een schildje ingeschoven en toegebonden. Voorkom mislukking: laat het oculatiehout niet uitdrogen, werk op actief groeiende onderstammen, werk proper en snij de overtollige schors af voor het toebinden.
Auteur : Guy de Kinder - www.houtwal.be
Overzicht planten vermeerderen door middel van oculeren: |
Wat verstaat men onder oculeren, schildgriffelen of enten met één oog (oogenten)? |
Voordelen en nadelen van het oculeren. |
Voorbereiding onderstam. |
Tijdstip om te oculeren. |
Aansnijden onderstam. |
Voorbereiding oculatiehout. |
Het snijden zelf van de oculatie. |
Het plaatsen en aanbinden van de oculatie. |
Bindmaterialen bij het enten of oculeren |
Oorzaken van mislukking. |
Latere zorgen na het oculeren. |
Waarom onderstammen gebruiken? |
URL-adressen i.v.m. oculeren. |
Oculeren, oogenten of schildgriffelen is een vermeerderingsmethode voor houtachtige planten. Het is een vrij
eenvoudige vorm van enten of griffelen.
Het bestaat uit het plaatsen van een knop (oog = oculus) van de gewenste
cultivar (ras) met een stukje bast in een T-snede onder de bast en tegen het
cambium (delingsweefsel) van de onder- of tussenstam.
Het is een methode van vegetatief (ongeslachtelijk) vermeerderen, waarbij een
deel van het ras of de cultuurvarieteit (cv.), zodanig wordt verenigd met een
worteldragend deel, dat ze een nieuwe plant vormen.
* Men heeft slechts zeer weinig enthout of oculatiehout nodig. Per scheut kunnen
alle goed ontwikkelde ogen, voornamelijk uit het middengedeelte van de scheut,
worden gebruikt. Bij winterentingen heeft men meestal 2-3 knoppen nodig per
enting.
* De griffeling lukt zeer gemakkelijk. Het slagingspercentage is vaak hoger dan
bij enten. Winterentingen geven meestal een lager resultaat door tegenvallende
weersomstandigheden.
* Het werk kan zeer vlug gedaan worden. Een goed geoefend persoon kan er 100
(tot 200) per uur zetten. Het aanbinden wordt dan door een andere persoon
gedaan.
* Het oculeren is eenvoudiger en kan sneller uitgevoerd worden dan het enten.
* Men heeft kleine wonden die snel toegroeien. Sommige wonden bij de
winterentingen groeien zeer traag toe.
* Men heeft geen entwas nodig.
* Er wordt 's zomers geoculeerd onder gunstige weersomstandigheden.
* Er kan alleen worden geoculeerd bij goed weer (droog weer).
* Het oculatiehout moet de juiste rijpheid hebben.
* De bast of schors moet goed loslaten van de onderstam.
* De oculaties moeten met veel zorg worden dichtgebonden.
* De onderstammen mogen niet te dik of te oud zijn en moeten goed groeien zodat
de schors goed loskomt.
Prunus: (Sier-) pruim (Prunus domestica), en (Sier) perzik (Prunus
persica): juli (augustus)
Prunus: sierkers (Prunus serrulata) en zoete kers (Prunus avium): juli
Malus domestica (appel, sierappel): augustus
Pyrus communis (gewone peer) en Pyrus pyrifolia (appelpeer): augustus
Cydonia oblonga (kweepeer/ kweeappel): augustus
Sommige deskundigen raden aan van de meeste fruitsoorten half juli reeds
te oculeren. Dit is enkel mogelijk als de schors van de onderstam goed
loskomt.
Rozen (Rosa Hybriden): juli-augustus |
![]() |
![]() |
De oculatiescheut waarvan de schildjes moeten gesneden
worden, wordt eerst ontbladerd. Soms laat men hierbij de bladstelen
staan. Verwijder de top van de oculatiescheut, want deze is te kruidachtig en de ogen zijn niet goed ontwikkeld. (De beste bladknoppen van een goed ontwikkelde scheut zitten in het middendeel) Het ontbladeren en aansnijden van de oculatie gaat het gemakkelijkste als de scheut omgekeerd wordt vastgehouden. Meestal neemt men de oculatiescheut (twijg) omgekeerd vast in de linkerhand. Men snijdt dan onderaan de twijg een schorsreepje af van ongeveer 2 cm lang, voorzien van een oog . (Vandaar de naam schildgriffel !) |
Dit schorsreepje moet over de gehele lengte de cambiumlaag vrij hebben. Het mag slechts weinig of geen hout bevatten. Men bekomt dit laatste door het schildje zeer dun te snijden ofwel door het schildje iets dikker te snijden en dan het hout eruit te pellen (zgn. zwaluwstaartje).
![]() |
Snijden van de oculatie: a. Niet voldoende diep aangesneden b. Te diep aangesneden. Het hout (rechts) is niet of moeilijk te verwijderen. c. Gepast aangesneden oculatie. Het hout is gemakkelijk te verwijderen en heeft onderaan een V-vormig uitzicht. |
![]() |
1. Aansnijden van de oculatie. Begin ca 2 cm boven de
knop en maak een snijdende beweging met het mes, zodat een dunne schijf
wordt afgesneden. Door onder de scheut een vinger te houden als steun is
het gemakkelijker juist te snijden. 2. Een goed gesneden oculatie heeft het uitzicht van een schildje, is ca 3 cm lang en is voorzien van een goed ontwikkelde bladknop (oogje). Het knopje staat ca in het midden van het schildje. |
3. Maak een horizontale en een verticale snede in de
onderstam (T-vorm). 4. Met het mes kan de schors voorzichtig losgemaakt worden. 5. Bij sommige messen is er een speciaal spateltje om de schors los te maken. 6. Schuif het schildje met knop in de T-vormige wonde. 7. Met het mes of met de vinger kan het schildje zoveel mogelijk naar beneden geschoven worden. 8. Snij bovenaan de overtollige schors van het schildje af. De schors van het schildje mag niet hoger dan het bovenste van de "T" komen. Let op dat het schildje niet op de grond valt, want dan worden de snijwonden vuil. |
Heeft men geen bladsteeltje dan gebruikt men het (bovenste) uiteinde van de schors om het schildje op zijn plaats te zetten. Men let erop dat het oogje steeds naar boven zit. Men bindt zodanig aan dat het oogje goed aansluit op de onderstam. Als men met flexiband werkt (grijsblauwe elastiekjes), dan wordt het oogje vrijgelaten.
Een 3-5 cm brede elastische (doorzichtige/transparente) zeer dunne
zelfklevende plastiek, die na enkele weken uiteen valt onder invloed van de zon.
Rol van 20 m lengte met gestippelde perforaties om de 6-7 cm.
Kan gebruikt worden voor oculeren, chipbudding en enten.
Ribontape is het goedkoopste, maar moet je lossnijden.
een 0,6 cm brede en 16 (18) cm lange elastische
(grijs-blauwe) rubber, die na enkele weken uiteen valt onder invloed van het
zonlicht (U.V.-stralen).
(Liefhebbers gebruiken soms ook gewone elastieken rekkers uit de keuken.)
een bijna vierkante dunne elastische, wit-gele rubber (zgn. rozenrekker) met als afmetingen 4 cm x 2,5 cm, die over de oculatie wordt gespannen en aan de achterzijde met een "nietje" wordt vastgezet. Het aanbinden gaat zeer vlug. Deze rubber wordt ook volledig afgebroken onder invloed van het zonlicht (U.V.-stralen).
Dit is een 1 cm brede en meestal 20 cm lange doorzichtige plastic. De oculatieplaats wordt hiermee volledig dichtgebonden, zodat de oculatiegalmug geen kans krijgt om eieren af te zetten. Het nadeel is dat de Ribonstrip niet vanzelf verteert en daarom ongeveer 6 weken na het oculeren losgesneden moet worden.
Vroeger werd veel raffia gebruikt. Deze raffia is nog te vinden in tuincentra en in winkels voor bloemschikmaterialen.
Methode van toebinden:
![]() |
|
Toebinden met flexiband of met gewone elastiek. Begin aan de bovenste snede en ga zo omlaag. Laat de knop van de oculatie net zichtbaar. Maak het geheel goed stevig vast! |
Toebinden met de zgn. rozenrekkers (Rechthoekige rubberlap met nietje). Deze rekker wordt over de volledige oculatie vastgemaakt. |
* In sommige boomkwekerijgebieden moet men direct na het opschonen of opsleunen en na het oculeren spuiten tegen de oculatiegalmug. Woont u niet in een boomkwekerijstreek dan is die oculatiegalmut geen probleem! (Meestal is dit spuiten overbodig voor liefhebbers)
* Na 2 weken kan men zien of de oculatie gelukt is. De enting is gelukt als de bladsteel bij aanraking afvalt (en geel van kleur is). Men kan dit ook controleren aan de schors van het schildje dat nog mooi groen is. Indien de oculatie mislukt is dan kan men soms nog onmiddellijk herkansen ofwel later chip-budden ofwel in het voorjaar de engelse griffel toepassen.
* Indien men aangebonden heeft met Ribonstrip of met raffia, dan moet men deze na 6 weken (najaar) lossnijden om ingroeien en verstikken te voorkomen.
* Op "stomp" snoeien tussen half maart en einde maart. Een 10 tot 20 cm boven de oculatie (soms ook vlak erboven) zal men de onderstam afsnoeien. De oculatie is hierdoor verplicht tot uitlopen.
* Aan de "stomp" binden van de oculatie-scheut vanaf mei. De scheut moet minstens 15 cm lang zijn om te kunnen aanbinden. Later zet men stokken (bamboestokken) aan de onderstammen om de oculatiescheut verder aan te binden. Hierdoor krijgen we een mooie rechte boom.
* Struikrozen (Rosa) nijpt men in om ze te doen vertakken. Tijdens de maanden april/
mei zal men ze boven het 5de echte blad innijpen.
* Bij appelbomen (Malus domestica) en sommige soorten steenfruit kan men
de bovenste blaadjes regelmatig wegnemen (= "pluizen"), om
vroegtijdige zijscheuten te krijgen. Appeloculaties kan men ook behandelen
met speciale vertakkingsmiddelen.
* "Stompen" wegsnoeien einde augustus - begin september. Men snoeit ze
weg schuin tegen de uitgegroeide oculatie. Laat men de stompen staan, dan gaat
de oculatie schuin groeien. De stomp moet zo volledig mogelijk weggesneden
worden, zodat de wonde zo vlug mogelijk overgroeid wordt. Soms strijkt men de
ontstane wonde in met een wondhelend product. De maand augustus is het meest
geschikt omdat de wonde dan nog goed kan genezen.
Veel succes als je het zelf eens wilt proberen!
Suggesties en opmerkingen? http://twitter.com/gdekinder